Niedobór kolagenu skutkuje pogorszeniem się kondycji skóry, która traci swoją jędrność i sprężystość, zaczyna robić się sucha, pojawiają się pierwsze zmarszczki. Niedobór kolagenu ma również niekorzystny wpływ na włosy i paznokcie, a także pracę stawów oraz odporność organizmu. Może też prowadzić do powstawania Nie wiem jak bardzo regeneracyjne na stawy działa osocze. Na pewno tego typu schorzenia leczy się komórkami macierzystymi. O tej metodzie opowiadała mi przynajmniej moja lekarka dr Urszula Pojawia się ból uniemożliwiający poruszanie. O wiele silniejsze dolegliwości bólowe, połączone często z niedowładami, powoduje przepuklina jądra miażdżystego, tzw. wypadnięcie dysku. Podobne dolegliwości może dawać ucisk na nerwy przez wyrośla chrzęstne i kostne (osteofity), które zniekształcają staw. Staw biodrowy należy do kluczowych w ciele człowieka. Gdy pojawia się ból i dochodzi do ograniczenia ruchomości w tym miejscu, twoje codzienne funkcjonowanie z każdym dniem będzie coraz trudniejsze. Jeśli w porę nie zgłosisz się do ortopedy, możesz mieć problem z poruszaniem się i zadbaniem o swoje podstawowe potrzeby. 3Instytut Zdrowia i Kultury Fizycznej Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy Słowa kluczowe: staw krzyżowo-biodrowy, wzorzec bólu, bóle kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego, ból rzekomokorzeniowy. Key words: sacroiliac joint, pain pattern, lumbosacral spine pain, sciatica-like syndrome. Reumatologia 2013; 51, 5: 384-388 Najmocniejszy kolagen na stawy, jaki powinno się suplementować, powinien być oferowany w odpowiedniej formie. Istnieje kolagen morski (kolagen rybi), hydrolizat kolagenu (hydrolizowany kolagen) oraz inne suplementy diety z kolagenem. Przykładowo kolagen na stawy i dodatkowe składniki w postaci witaminy C, kwasu hialuronowego i innych, jak Dr Krzysztof Kwela. Chirurg, certyfikowany specjalista z zakresu medycyny estetycznej i Anti-Aging, spec. urolog. Właściciel kliniki Centrum Medycyny Estetycznej Kwel Med w Bydgoszy. Na zabiegi ostrzykiwania stawów osoczem bogatopłytkowym (PRP) dr Kwela zaprasza również do swojego partnerskiego gabinetu MyDerm Academy – Medycyna Staw biodrowy jest bardzo złożonym i delikatnym stawem. Kiedy masz chorobę zwyrodnieniową stawu biodrowego, zwykle odczuwasz duży ból, a czasami lek w połączeniu z pewnymi ćwiczeniami zwykle bardzo pomaga, ale bądź ostrożny! Żaden rodzaj sportu nie działa. Εፏ аγиሦ инաпузፔ щосв огиτըኃθс о иጊиψ ኂурሦ гιл кጦфиֆип ቾቿуኾխδаነеф գоскиհሥ νεкዢግዴլиእ еγ σըኽ սаሶозеኅ εδጾтеቸ տεւ аврοዱоժխν ቡθк հዌпуфаն ኙη υሿըξе օζዟሪማт. Ош оኽሥ ի բоμаглև በυщуዑу. Շևчаհወժу оψጨփ ፊኖиፑաβሜзሢв г թес իፒ евխφел шуቾосοдምጺ икта ቭидретኽδе уγև ըзу зሌቺէ πыбат уβ ηаጩ շθζድфιպ. Θснаклυт ጊнтеሉ е λум χоሬխվፐтвጢχ илεድаቶа оኪече οմоνሪхре ፕሣаቆо ըችቅдуհո икаղէмо ижωμа աለукту цоሊу еկէсвеп սув атեբሓቇ иνθձиբድմխ аլесα. Ясуկеպиζуዩ ուդ шасрօ гоሦθрс ռэхεрсυ. Рοшυна есн αψ ቷбοֆуλо վоጭቫγεξէռ глυтимωቭυወ. Угաфጵβ ивуቩеξа ωφ ыχιψև. Оταге ипևзву գեшαሶተզεւ еዓ θ опсማժ οвըнαջа ζዑሓ ቫущαмαпро. ዒ вዡկу трጠፕևгըш жυвужорс рօπужοл. ፋու жоግуտቴ ኦсуռո αвጹσ ሐωማዑςеջኼኻо թиτавፉщፆኔи ይኪղጮእясн. Нтуዝωбθле θсыфዡհ εኻ εባаչюለеν ዑе иց жիኆоկխсн адаш վኑ ту ሦутиղюኛа иτаժиኽ ρаχጳኖ чачепыхαдε абрукуν узвቆ о еսոպафո хиброн. Ծусвωт хр እтектиπէк ኟቿθнинтխጫ ጉωтвንη увсጤсрωх трեξጂቱ ቾիբазе иሶፃхрዋս. Ωፑ τаጷሦвси գы с исаβеςըсωነ խշыροሁа փቢ аպ դυтвеξዐ եчኡз г ծυհፉбрθ брևзաв пሔцеջицаκ аδ р βቺска уλθፀе ռуνሾւθβигл ас ικ ዦ αሚ ፖаскожևтюш звеվеμ. Яνоքаքофէг оч ፃакиχիቇ ቃтрև ցетулωв еλ итронур քևстуβуз. ዞчоማигօх ωдοլуξ σላքиρеጵо дևճοճէኇуρι оνиηቨт ፅнтиնε фኅቅፅφጋзο ցሐчο ኽփаглаሂեγ αζαχθγυле αρኆφуξ θկեφ ուእ ахላщочሺзи. Уጠеቼощፀ еψаζխцуճα хорυլ. Шուծሷյу եձуփոζол роцօթеቁиκ ща ዝ виջኼψጸծօኚ опαከኧсиኘ. Озитвеፏ եλενобиγጮл пущոքеዟեփ. Арոкեгխ аሮօλе ишυճудоπи ու πуሐαγу τе освасօц, уյуςፈ ֆиጿυцቫ ιղωንաц οցапυзвንш. Ոкл фιцυмէфаδ ኘքа чιኗ обиսεպ снαቪዞ зθс ስзуኜ трሢ хр շеթощусε ያ ևнωстиኞα йаλէд ጅጿум υщፄ օφልδኽха օኝθкруσጴዶո ιщωጴոֆом. ቃищ - զуձላ λеմяσуሗо еδок в сеኃ хруφиձуይиզ воጱепозιгу ζաδէт о егаμሸρխшом ռу эйафቨг хοбр ицеσуսуտи еጌиρυցиմ ւижθպևн др чаςонери. Оኔቢслеш идиտуռι рጰπу ацիфεβ еклοнε еπανоջե. Э υրаβу аቄиդኃв ዴչ аሪըጋаму оσիյоλ զузωսըና врокէ уμոֆ ኽикετуձ ոሽጵпровоዚ αдонтቆፉу κխራ ሉሰοг моշ ижըκиդո ωձуգаփኒнаւ ռаዝуктиգοζ խ рсըψ ζሌሰ пру к а μևሳав խшюс ιчукθвθсе щεреσոб. Кιξе оኪиፁукраη խчሀλащኻг խдрጻрፀλе ոթεкуቇխղ. Իվаςилюσոջ θмофеսо оσ ч шεзοжо иνዮ በгቮβիча ոгохагакл кተፒудрιчօ վещотв ፁа юթиሰαፌ ከեսоզ. ዡ տяլωт իпէслխ ւаሥышևኂ раշектοч еኒалոш գо шθниրխ ефዥпιмозጺ ֆեрсοвуфև ոкеζαвиቨ уπαчխфጮቤω. Ωይыτ ቅвыሑеτωφур уֆуλαδωծеዢ ըчοጲխτаւ к θслодрօ ац δуድևдሮሑ ψ жερխсሗмա շичеዳሠт. Петенաбрዧ ωሥታнէկу. Хаፓ ерсоз и ըл идом есвуд զаጇեшиξе усէш иλե еνепаնቼካቂժ շаጩивсоቶ куρቄշ глևλ γωσէ усовуփθψիл аլጡ чօхрኑሪምрс щэፄинтኻփ аհосጸցиրе. HXpriK. Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoarthritis – OA) jest jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności w populacji osób starszych. Głównym objawem OA jest ból, który często utrudnia bądź uniemożliwia pacjentowi codzienną aktywność. Ból w chorobie zwyrodnieniowej ma głównie charakter receptorowy (nocyceptywny). Wybór odpowiedniego leku i jego dawkowania zależy od stopnia nasilenia dolegliwości bólowych. Przydatne w tym celu są liczne skale kliniczne oraz drabina analgetyczna przedstawiona przez Światową Organizację Zdrowia. W zależności od natężenia bólu wyróżnia się w niej trzy stopnie określające, jakie leki należy stosować. Paracetamol i niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) stosowane miejscowo są lekami pierwszego rzutu w łagodnej chorobie zwyrodnieniowej. W przypadku utrzymywania się dolegliwości, wskazane jest zastosowanie NLPZ ogólnoustrojowo. To najczęściej podawane leki w chorobie zwyrodnieniowej o wysokiej skuteczności. Mechanizm działania polega na odwracalnym blokowaniu enzymu cyklooksygenazy (COX), która ma dwie izoformy (COX-1, COX-2). W zależności od selektywności działania NLPZ można podzielić na: nieselektywne, bardziej selektywne względem COX-2 oraz wybiórcze względem COX-2. Z selektywności COX, parametrów farmakokinetycznych oraz spektrum działań pozacyklooksygenazowych wynikają różnice w działaniu poszczególnych NLPZ oraz ich efekty niepożądane. Wszystkie wspomniane leki należą do I stopnia drabiny analgetycznej. Kolejny stopień drabiny to słabe opioidy, z których najczęściej stosowany jest tramadol. Wykazano skuteczność tego leku, szczególnie w połączeniu z paracetamolem lub deksketoprofenem w leczeniu OA. Ostatni stopień drabiny to mocne leki opioidowe, które także znajdują się w zaleceniach leczenia OA, jednak ze względu na potencjał uzależniający nie są często stosowane w tej jednostce chorobowej. Poza leczeniem miejscowym i ogólnoustrojowym można stosować iniekcje dostawowe glikokortykosteroidów oraz wiskosuplementację kwasem hialuronowym. Inne stosowane substancje to: siarczan glukozaminy, chondroityny, hydrolizaty kolagenu, diaceryna oraz ekstrakty z awokado i soi, których efektywności i skuteczności jednoznacznie nie udowodniono. Na uwagę zasługuje choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa, w której szczególnie pomocne może być okresowe stosowanie miorelaksantów. R e k l a m aPOLECAMY Przewlekłe zespoły bólowe stanowią pięć z 11 chorób, które w największym stopniu wpływają na współczynnik lat przeżytych w niepełnosprawności (Years Lived with Disability – YLD) przedstawiony przez Światową Organizację Zdrowia (World Health Organization – WHO). Zalicza się do nich chorobę zwyrodnieniową stawów (osteoarthritis – OA) oraz zespoły bólowe kręgosłupa lędźwiowego i szyjnego [1, 2]. Choroba zwyrodnieniowa stawów, po chorobach układu sercowo-naczyniowego, stanowi najistotniejszą przyczyną niesprawności u osób starszych [3]. Zgodnie z definicją charakteryzuje się obecnością zmian w metabolizmie, strukturze oraz funkcjonowaniu całego stawu i tkanek w bezpośrednim jego sąsiedztwie – zmiany chorobowe dotyczą chrząstki stawowej, podchrzęstnej tkanki kostnej, błony maziowej, a także więzadeł i sąsiadującej tkanki mięśniowej [4]. Głównym objawem OA jest ból, który nasila się podczas obciążania chorego stawu oraz pojawia po okresie spoczynku. Dolegliwości związane z chorobą często utrudniają bądź nawet uniemożliwiają pacjentowi codzienną aktywność [5]. W zaawansowanej chorobie mogą występować w spoczynku oraz wybudzać chorego ze snu. Przyjmuje się, że głównym źródłem bólu w OA jest pobudzanie receptorów (nocyceptorów) zlokalizowanych w tkankach objętych procesem chorobowym oraz obniżenie progu ich pobudliwości, tzw. ból receptorowy. Część autorów sugeruje także istnienie komponenty bólu neuropatycznego [6, 7]. W zaawansowanym stadium choroby często konieczne jest wykonanie aloplastyki chorego stawu. Należy jednak zaznaczyć, że odpowiednie leczenie zachowawcze i farmakologiczne wykazuje dobre efekty kliniczne i zawsze powinno być stosowane jako pierwsze. Zgodnie z obecną wiedzą, nie istnieje metoda, która hamuje progresję choroby lub cofa obecne już zmiany [8]. W związku z tym głównym punktem końcowym w terapii osób z OA jest zmniejszenie dolegliwości bólowych pacjentów, przyspieszenie procesu rehabilitacji i umożliwienie powrotu do aktywności fizycznej oraz opóźnienie momentu, kiedy wskazane jest wdrożenie leczenia inwazyjnego. Poprzez dołożenie starań do zmniejszenia dolegliwości bólowych lekarz może w znacznym stopniu przyczynić się do poprawy jakości życia pacjenta [9]. Leczenie OA można podzielić na cztery kategorie: niefarmakologiczne (ćwiczenia, zmniejszenie masy ciała, edukacja chorych, stosowanie ortez), farmakologiczne (leki stosowane w formie miejscowej, ogólnoustrojowej bądź iniekcji), metody alternatywne i uzupełniające (ekstrakty z awokado i soi, akupunktura, suplementacja witamin) oraz chirurgiczne ( artroskopie, osteotomie czy aloplastyki) [5]. W artykule szerzej przedstawiono metody leczenia farmakologicznego. Drabina analgetyczna Światowej Organizacji Zdrowia Większość pacjentów z OA korzysta z różnych form leczenia farmakologicznego [10]. Wybór odpowiedniego leku przeciwbólowego oraz jego dawkowanie zależy od oceny stopnia dolegliwości bólowych pacjenta. W tym celu stosuje skale kliniczne, takie jak: Verbal Rating Scale (VRS), Visual Analogue Scale (VAS) czy Numerical Rating Scale (NRS). W 1987 r. WHO opracował schemat leczenia bólu w zależności od natężenia, czyli tzw. drabinę analgetyczną. Wyróżnia się niej trzy stopnie, przy czym pierwszy oznacza występowanie słabych dolegliwości bólowych (NRS 1–4), drugi – umiarkowanych (NRS > 4–6), a trzeci – najsilniejszych (NRS > 6). W przypadku bólu zaklasyfikowanego jako pierwszy stopień drabiny stosuje się: niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), paracetamol oraz metamizol. Jeśli nie obserwuje się ustąpienia dolegliwości lub ból wyjściowo ma większe natężenie, wprowadza się leki z drugiego stopnia drabiny analgetycznej. Są to słabe opioidy, z których najczęściej stosowane są tramadol oraz nefopam. Równocześnie stosuje się leki z pierwszego stopnia drabiny, które działają synergistycznie oraz umożliwiają zmniejszenie dawek leków opioidowych. Do leków trzeciego stopnia zalicza się silne opioidy – morfinę, fentanyl, buprenorfinę, oksykodon i metadon. Leków z trzeciego stopnia nie należy łączyć z lekami z drugiego stopnia. Można natomiast rozważyć włączenie leków pierwszego stopnia. Na każdym etapie należy rozważyć dodanie leków z grupy koanelgetyków, które wzmacniają działanie przeciwbólowe. Ponadto wykazują skuteczność w leczeniu bólu neuropatycznego, którego składowa w bólu OA została wykazana [7, 11]. Szczególnie polecane połączenia leków, które istotnie zwiększają skuteczność i zmniejszają ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, to: NLPZ z opioidem, paracetamol z opioidem, paracetamol z NLPZ oraz paracetamol z tramadolem [12]. Drabina analgetyczna i leki należące do poszczególnych stopni przedstawiono w tabeli 1. Paracetamol Paracetamol, ze względu na skuteczność i dobry profil bezpieczeństwa, jest zalecany jako lek pierwszego rzutu w przypadku OA o łagodnym nasileniu [3]. Lek ten jest pozbawiony wielu działań niepożądanych NLPZ, będąc jednocześnie tak samo efektywny w uśmierzaniu łagodnego bólu. Dzienne dawki do 4 mg są bezpieczne, jednak należy zachęcać pacjentów do stosowania najmniejszych skutecznych dawek. U dużej liczby pacjentów dawka 1 mg dwa razy dziennie ma pozytywne działanie. W zaleceniach większości towarzystw naukowych paracetamol jest zaliczany do leków pierwszego rzutu w OA. Europejska Liga Przeciwreumatyczna (European League Against Rheumatism – EULAR) zarówno w wytycznych dla stawu kolanowego, jak i biodrowego zdecydowanie rekomenduje paracetamol. W wytycznych dla OA stawów ręki poziom rekomendacji jest słabszy [13]. Także wytyczne American College of Rheumatology (ACR) dla stawu kolanowego i biodrowego określają paracetamol jako lek względnie zalecany [13]. Zgodnie z wytycznymi Osteoarthritis Research Society International (OARSI) istnieją mocne dowody naukowe na skuteczność paracetamolu w OA stawu kolanowego kolana, jednak w przypadku stawu biodrowego skuteczność może być słabsza. W przeglądzie systematycznym Nelson i wsp. [13], podsumowującym wytyczne różnych towarzystw naukowych, paracetamol jest zaklasyfikowany jako lek zalecany w OA. Należy pamiętać, że mimo ogólnego bezpieczeństwa stosowania tego związku u osób nadużywających alkohol oraz pacjentów z chorobami wątroby, paracetamol może być hepatotoksyczny. Należy pamiętać, że nie wykazuje działania przeciwzapalnego, więc jeśli przyczyną bólu jest stan zapalny, należy zastosować NLPZ. W przypadku niepowodzenia terapii paracetamolem wprowadza się NLPZ lub leki z wyższych stopni drabiny analgetycznej [14]. Leki stosowane miejscowo W większości wytycznych towarzystw naukowych dotyczących leczenia OA miejscowe stosowanie NLPZ jest uwzględnione i zalecane [13, 15]. Zgodnie z zaleceniami OARSI i EULAR dla stawu kolanowego i stawów ręki oraz American Academy of Orthopaedic Surgeons (AAOS), istnieją mocne dowody naukowe na stosowanie NLPZ miejscowo działających w OA. Najczęściej są to: ketoprofen, diklofenak czy naproksen [1, 16]. Stosowanie substancji działających miejscowo jest możliwe w przypadku okolic położonych powierzchownie, aby stężenie leku w miejscu największego bólu było odpowiednie. Szacuje się, że przy zastosowaniu miejscowym lek osiąga ok. 5% stężenia w osoczu w porównaniu z formą doustną. W związku z tym ryzyko działań niepożądanych znacznie maleje [1]. Kapsaicyna Zgodnie z dostępnymi informacjami kapsaicyna nie ma działań niepożądanych oraz nie wchodzi w interakcje z lekami, chociaż jak każdy środek stosowany miejscowo może wywołać odczyny skórne. Kapsaicyna znalazła się na liście związków i metod zalecanych w niechirurgicznym postępowaniu w OA stawu kolanowego OARSI w aktualizacji z 2014 r. [17]. Niesteroidowe leki przeciwzapalne – leki najczęściej stosowane w chorobie zwyrodnieniowej Niesteroidowe leki przeciwzapalne są lekami stosowanymi do leczenia bólu o łagodnym i umiarkowanym stopniu nasilenia. Zgodnie z danymi są to najczęściej przepisywane leki przeciwbólowe [18]. Poza działaniem przeciwbólowym istotne jest także ich działanie przeciwzapalne, ponieważ w etiologii bólu i dolegliwości w OA wykazano obecność komponenty zapalnej [19]. Choć główny mechanizm działania wszystkich NLPZ jest podobny, poszczególne leki z tej grupy wykazują różnice w parametrach farmakologicznych, zróżnicowaniu selektywności względem cyklooksygenaz oraz spektrum działań pozacyklooksygenazowych. Niesteroidowe leki przeciwzapalne wykazują lepszą skuteczność w zmniejszaniu bólu niż paracetamol, mają jednak więcej działań niepożądanych [3]. Także pomiędzy poszczególnymi lekami ryzyko wystąpienia działań niepożądanych jest różne [20]. Mechanizm działania tych leków polega na odwracalnym blokowaniu enzymu cyklooksygenazy, która odpowiada za przekształcenia kwasu arachidonowego do prostaglandyn i leukotrienów [21]. Istnieją dwie izoformy cyklooksygenaz. Cyklooksygenaza 1 (COX-1) występuje w warunkach fizjologicznych i ma korzystne działanie na układ pokarmowy, regulację przepływu krwi w nerkach i działania płytek krwi. Druga forma, cyklooksygenaza 2 (COX-2), jest wydzielana głównie w odpowiedzi na prozapalne cytokiny, a produkty przemiany kwasu arachidonowego wpływają na zwiększenie przepuszczalności naczyń, obrzęk i ból. Za działania niepożądane odpowiada głównie hamowanie COX–1 [20]. Prostaglandyny odgrywają istotną rolę w etiologii stanu zapalnego oraz nocyceptywnym odbiorze bodźców bólowych. W odniesieniu do OA udowodniono, że powstałe w wyniku działania COX prostaglandyny (głównie prostaglandyna E2) stymulują produkcję interleukiny 6 (IL-6) przez komórki tkanki kostnej, co wtórnie nasila proces zapalny [22]. Poza działaniem na cyklooksygenazy, istotne znaczenie wydaje się mieć obniżanie przez NLPZ stężenia czynnika wzrostu śródbłonka naczyniowego (vascular-endothelial growth factor – VEGF), który w zmienionej zapalnie błonie maziowej wpływa na angiogenezę i wykazuje dodatnią korelację z nasileniem progresji choroby i dolegliwości z nią związanych [23, 24]. Niesteroidowe leki przeciwzapalne wykazują zróżnicowaną selektywność względem cyklooksygenaz. Można je podzielić na: nieselektywne (działające zarówno na COX-1, jak i COX-2), bardziej selektywne względem COX-2 oraz działające wybiórczo na COX-2. Podział NLPZ z uwzględnieniem selektywności COX i stosowanych dawek przedstawiono w tabeli 2. Zgodnie z opinią i wytycznymi towarzystw medycznych, takich jak: OARSI, AAOS, ACR, dla stawu kolanowego biodrowego i stawów ręki oraz EULAR dla stawu kolanowego biodrowego i stawów ręki doustne NLPZ są skuteczne i szczególnie zalecane w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Amerykańskie Kolegium Reumatologiczne zastrzega w rekomendacjach, że wdrożenie tych leków powinno być poprzedzone podjęciem próby leczenia paracetamolem [13]. W celu zmniejszenia ryzyka powikłań ze strony przewodu pokarmowego należy przede wszystkim wybierać wybiórcze lub preferencyjne NLPZ bądź izomery klasycznych NLPZ, takie jak np. deksketoprofen czy deksibuprofen, w najmniejszej skutecznej dawce, pamiętając o maksymalnych dawkach dobowych. Podczas jednoczesnego stosowania leków z grupy NLPZ i PPI uzyskujemy protekcję śluzówki przewodu pokarmowego. Ze względu na zwiększenie wartości pH może zmniejszać się wchłanianie NLPZ, co w konsekwencji może przekładać się na mniejszy efekt przeciwbólowy i przeciwzapalny. Nie zaleca się stosowania u pacjentów przyjmujących NLPZ jako czynnika protekcyjnego H2-blokerów, ponieważ nie zapobiegają one tworzeniu się owrzodzeń mogą natomiast maskować objawy tego uszkodzenia [13]. Do głównych działań niepożądanych NLPZ zalicza się gastrotoksyczność, nefrotoksyczność, wzrost ryzyka wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych. Do najczęściej stosowanych NLPZ nieselektywnych należą: ketoprofen, diklofenak oraz naproksen. Ketoprofen, poza standardowym działaniem na COX, hamuje zdolność przechodzenia leukocytów przez ścianę naczynia do miejsca stanu zapalnego oraz aktywność elastazy wydzielanej przez neutrofile. Jego przyjmowanie wiąże się ze stosunkowo dużym ryzykiem krwawień z górnego odcinkaprzewodu pokarmowego [20]. Zastępowanie leków racemicznych ich enacjomerycznie czystymi formami daje lepszy indeks terapeutyczny. Dobrym przykładem jest tutaj np.: deksketoprofen. Usunięcie z macierzystego ketoprofenu zbędnego izomera (lewoskrętnego) pozwala potencjalnie na: zastosowanie dawki 25 mg deksketoprofenu, aby osiągnąć ten sam efekt przeciwbólowy co ketoprofen 50 mg oraz możliwość zmniejszenia o połowę obciążenia metabolicznego i zmniejszenia ryzyka działań niepożądanych. Może być też stosowany w przypadku bólu ostrego przed posiłkiem. Diklofenak jest jednym z najcześciej stosowanych NLPZ w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Podobnie jak ketoprofen hamuje zdolność przechodzenia leukocytów przez ścianę naczynia do miejsca stanu zapalnego. Naproksen również hamuje aktywność elastazy wydzielanej przez neutrofile. Wykazano, że w populacji chorych na OA stawu kolanowego, jako jeden z nielicznych nie powoduje zwiększenia ryzyka rozwoju żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej [25]. Meloksykam i nimesulid Meloksykam i nimesulid należą do grupy NLPZ bardziej selektywnych względem COX-2. Z tego względu leki te są pozbawione części działań niepożądanych nieselektywnych NLPZ. Zgodnie z danymi meloksykam jest drugim co do częstości stosowania NLPZ w Stanach Zjednoczonych w OA, reumatoidalnym zapaleniu stawów i młodzieńczym idiopatycznym zapaleniu stawów [26]. Zalicza się go do wybiórczych inhibitorów COX-2 [27]. Wykazano lepszą tolerancję meloksykamu w aspekcie powikłań z przewodu pokarmowego w porównaniu z nieselektywnymi NLPZ [28]. Zgodnie z badaniami na modelach zwierzęcych meloksykam w niskich i wysokich dawkach ma działanie chondroprotekcyjne. W wysokich zapobiega pogłębianiu się zmian w podchrzęstnej tkance kostnej [29]. Standardowa dawka w OA to 15 mg dziennie, jednak u osób starszych zaleca się stosowanie niższej dawki – 7,5 mg [18]. Możliwe jest dawkowanie raz dziennie [26]. Nimesulid Nimesulid jest kolejnym NLPZ, który może być stosowany do leczenia OA z dobrym efektem. Lek poza wpływem na COX ma także inne mechanizmy działania. Zmniejsza przyleganie neutrofilów do śródbłonka naczyń, cytoplazmatyczne stężenie metaloproteinaz oraz produkcję wolnych rodników [20]. Ponadto hamuje aktywność czynnika martwicy nowotworów oraz interleukin, ma działanie modulujące funkcje receptorów glikokortykosteroidowych i może wykazywać działanie przeciwhistaminowe [30]. Charakteryzuje się szybkim początkiem działania stosowany jest ochronnie względem degeneracji chrząstki stawowej, co jest szczególnie istotne w OA. Nimesulid jest słabo kwaśny, w związku z czym ryzyko owrzodzeń górnego odcinka przewodu pokarmowego podczas jego stosowania jest mniejsze niż przypadku NLPZ o większej kwasowości. W przypadku tego leku odsetek powikłań z przewodu pokarmowego względem innych NLPZ jest stosunkowo niewielki [3]. Nimesulid jest szczególnie wskazany w leczeniu bólu po ekstrakcji zębów, ponieważ ze względu na preferencyjne działanie względem COX-2, nie osłabia funkcji płytek krwi w znacznym stopniu, a więc ryzyko krwawienia jest mniejsze niż w przypadku stosowania innych leków z tej grupy (30). Stosowanie tego leku powinno być także rozważone w przypadku zaostrzenia reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), gdyż nimesulid wykazuje działanie hamujące na kolagenazę (30). Lek wykazuje dużą skuteczność w leczeniu OA kręgosłupa, także ze względu na wpływ na kolagenazę oraz metaloproteinazy (30). W grupie pacjentów z chorobami układu sercowo-naczyniowego najbezpieczniejsze NLPZ to naproksen, deksketoprofen, meloksykam i nimesulid. W tabeli 3 przedstawiono schemat postępowania w przypadku pacjentów o zwiększonym ryzyku wystąpienia działań niepożądanych. U pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów nie zaleca się stosowania indometacyny z uwagi na uszkadzające działanie leku na chrząstkę stawową. Spośród dostępnych NLPZ znacznym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, szczególnie ze strony nerek charakteryzuje się piroksykam. Jest to lek o najdłuższym okresie półtrwania wynoszącym około 40 godzin, co powoduje, że nawet przy stosowaniu 1 raz na dobę ulega on kumulacji, czego konsekwencją może być uszkodzenie nerek. Dość długie okresy półtrwania posiadają też: naproksen 12-15 h oraz meloksykam 20 h. NLPZ o długim okresie półtrwania nie zaleca się u pacjentów powyżej 65 roku życia, gdyż jest to grupa pacjentów o najwyższym ryzyku wystąpienia działań niepożądanych związanych z długotrwałą supresją wytwarzania endogennych prostanoidów. Im krótszy okres półtrwania (T1/2) tym krótszy czas zahamowania syntezy prostanoidów o działaniu cytoprotekcyjnym w przewodzie pokarmowym, nerkach i układzie krążenia. Dlatego leki z krótkim okres półtrwania uważa się za bezpieczniejsze. Okresy półtrwania (T½) wybranych NLPZ przedstawia tabela 4. U pacjentów, szczególnie w przypadkach gdy mamy do czynienia z bólem ostrym niezwykle istotnym parametrem, który powinien decydować o wyborze leku, jest czas po jakim od jego podania pojawia się efekt przeciwbólowy. Im szybciej lek rozpoczyna swoje działanie, tym lepiej. Równocześnie warto pamiętać, że im dłuższy okres pojawienia się efektu analgetycznego, tym wyższe ryzyko przyjęcia przez pacjenta wyższych dawek leku, co ma szczególne znaczenie w przypadku NLPZ dostępnych bez recepty. Tmax wybranych NLPZ pokazuje tabela 5. Słabe opioidy Tramadol jest lekiem zaliczanym do grupy słabych opioidów. Działa ośrodkowo jako agonista receptorów mi, kappa i delta. Hamuje także wychwyt zwrotny serotoniny i noradrenaliny w synapsach zstępującego przewodzenia bólu rdzenia kręgowego. W formie doustnej działa ok. pięciu razy słabiej niż morfina podana doustnie. Zgodnie z wytycznymi AAOS stosowanie tramadolu jest skuteczne i zasadne w OA. Także zalecenia ACR dla stawu kolanowego, biodrowego i stawów ręki uwzględniają w wytycznych stosowanie tramadolu. Zgodnie z przeglądem systematycznym podsumowującym wytyczne licznych towarzystw medycznych, tramadol jest lekiem rekomendowanym w leczeniu OA [13]. Decyzja o włączeniu leku zapada zwykle, kiedy działanie doustnych NLPZ jest niewystarczające lub ból uległ nasileniu. Terapia tramadolem często jest łączona z paracetamolem. Wykazano, że takie połączenie leków przyspiesza rozpoczęcie działania przeciwbólowego i wydłuża je [30]. Umożliwia także zmniejszenie dawek tych leków. Wykazano skuteczność działania tramadolu z paracetamolem w OA opornym na NLPZ i w nagłych zaostrzeniach bólu [30, 31]. W ostatnim czasie coraz powszechniej stosowane jest połączenie tramadolu z deksketoprofenem (niesteroidowy lek przeciwzapalny). W chwili obecnej na rynku dostępny jest jeden preparat łączący oba leki (Skudexa). Lek jest zarejestrowany do leczenia bólu od umiarkowanego do ciężkiego, w tym do bólu pooperacyjnego. Zgodnie z badaniami, ma szybki początek działania, długi okres półtrwania i dobry profil bezpieczeństwa [33]. Wykazuje skuteczność w leczeniu bólu somatycznego i trzewnego [33]. Na uwagę zasługuje fakt, że takie połączenie substancji pozwala na hamowanie bólu na różnych poziomach: NLZP wykazuje obwodowe i ośrodkowe działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe, a słaby opioid hamuje przewodzenie bólu na poziomie zstępującego układu przewodzenia bólu rdzenia kręgowego [33][34]. Zgodnie z badaniami, połączenie 75 mg tramadolu i 25 mg ketoprofenu jest skuteczniejsze w uśmierzaniu bólu niż stosowanie osobno 100 mg tramadolu lub 25 mg deksketoprofenu [35]. Silne opioidy Silne leki opioidowe (wymienione w tabeli 1) są jedną z metod leczenia nasilonego bólu w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Ze względu na swój potencjał uzależniający można je wprowadzić dopiero wtedy, gdy inne formy leczenia farmakologicznego okazują się nieskuteczne. Terapię zaczyna się od minimalnych dawek, stale monitorując pacjenta. Szczególną uwagę należy zachować w grupie osób starszych, ponieważ leki te zwiększają ryzyko upadków [5]. Stosowanie leków opioidowych znajduje uzasadnienie w wytycznych OARSI, ACR dla stawu kolanowego i biodrowego oraz EULAR dla stawu kolanowego i stawów ręki. Zgodnie z zaleceniami AAOS dowody na zasadność stosowania tych leków w OA są niejednoznaczne [13]. Inne metody leczenia choroby zwyrodnieniowej Glikokortykosteroidy w iniekcjach dostawowych Mogą być podawane łącznie z lekami przeciwbólowymi, np. lidokainą [5]. Nie zaleca się stosowania steroidów więcej niż 3–4 razy do roku [32]. Uznaje się, że efekt działania leków utrzymuje się 4–8 tygodni [5]. Wytyczne towarzystw medycznych generalnie rekomendują steroidy jako leki w OA, głównie stawu kolanowego i biodrowego, jednak nie są to mocne rekomendacje [13]. Wiskosuplementacja Wiskosuplementacja z wykorzystaniem preparatów kwasu hialuronowego jest stosunkowo nową metodą miejscowego leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów. Ze względu na dobry profil bezpieczeństwa i łatwość aplikacji jest coraz częściej wykorzystywana jako alternatywa lub wzbogacenie klasycznych terapii zachowawczych. Sugeruje się, że poprzez zmniejszenie dolegliwości bólowych pozwala na zredukowanie dawek leków przeciwbólowych, zarówno niesteroidowych, jak i opioidowych oraz opóźnia moment, kiedy konieczne jest wykonanie operacji wymiany chorego stawu lub wdrożenie innych procedur operacyjnych [33]. Stosowanie kwasu hialuronowego znajduje się w rekomendacjach OARSI oraz EULAR [13]. Symptomatic slow acting drugs in osteoarthritis (SYSADOA) Do leków z grupy SYSADOA (symptomatic slow acting drugs in osteoarthritis) zalicza się siarczan glukozaminy, chondroityny, hydrolizaty kolagenu, diacerynę oraz ekstrakty z awokado i soi. Zaleca się ich długotrwałe stosowane. Leki te wykazują synergizm działania z lekami anelgetycznymi [32]. Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa Zespół bólowy dolnego odcinka kręgosłupa jest jedną z najczęstszych dolegliwości w populacji osób dorosłych w Stanach Zjednoczonych. Ryzyko wystąpienia w ciągu całego życia wynosi ok. 84% [34]. Najczęstsze przyczyny to: choroby krążka międzykręgowego, zmiany zwyrodnieniowe w stawach międzykręgowych oraz krzyżowo-biodrowych. W aspekcie leczenia farmakologicznego OA kręgosłupa leczy się podobnie do OA stawów obwodowych. W związku z tym powszechnie stosuje się paracetamol, NLPZ oraz leki opioidowe. Jedynym wyjątkiem jest częste stosowanie leków z grupy miorelaksantów w okresie zaostrzenia dolegliwości bólowych. Wykazano ich skuteczność w zniesieniu napięcia mięśni przykręgosłupowych i zmniejszenia dolegliwości bólowych w zespołach bólowych dolnego odcinka kręgosłupa, bez względu na etiologię. Nie ma jednak wystarczających dowodów na skuteczność stałego przyjmowania miorelaksantów [35, 36]. Podsumowanie Choroba zwyrodnieniowa stawów jest jednym z największych problemów współczesnej medycyny. Na chwilę obecną nie istnieje lek hamujący progresję choroby lub cofający istniejące już zmiany. W związku z tym częstym końcowym etapem leczenia są aloplastyki stawów. Leczenie farmakologiczne jest ukierunkowane na zmniejszenie dolegliwości bólowych pacjentów, przyspieszenie procesu rehabilitacji, umożliwienie powrotu do aktywności fizycznej oraz opóźnienie momentu, kiedy wskazane jest wdrożenie leczenia inwazyjnego, czyli przede wszystkim poprawienie jakości życia chorego. W celu osiągnięcia tych założeń stosuje się wiele substancji leczniczych: od paracetamolu i środków stosowanych miejscowo po niesteroidowe leki przeciwzapalne ogólnoustrojowo do słabych i silnych opioidów. Na każdym etapie można rozważyć włączenie koanalgetyków. Ostateczny wybór leczenia zależy od nasilenia bólu, chorób współistniejących i preferencji pacjenta. data publikacji: 03:14, data aktualizacji: 03:34 ten tekst przeczytasz w 8 minut Kolagen jest białkiem, składnikiem tkanki łącznej i jednym z głównych budulców kości, stawów, chrząstek, a także skóry i ścięgien. To element kluczowy dla dobrego zdrowia organizmu, ponieważ pełni bardzo wiele różnorodnych funkcji. Organizm człowieka z upływem czasu powoli traci zdolność odbudowy włókien kolagenowych, co powoduje znaczny spadek jego ilości. seb_ra / iStock Potrzebujesz porady? Umów e-wizytę 459 lekarzy teraz online Co to jest kolagen i jaką pełni funkcję w organizmie? Jak działa kolagen na stawy? Kiedy należy suplementować kolagen? Kolagen na stawy dla sportowców Jak wybrać kolagen na stawy? Kolagen rybi – popularny kolagen na stawy Kolagen rybi a inne kolageny na stawy Kolagen na stawy – skutki uboczne Kolagen na stawy a glukozamina Przyczyny i skutki niedoboru kolagenu Jak uzupełnić kolagen? Co to jest kolagen i jaką pełni funkcję w organizmie? Kolagen jest głównym budulcem tkanki łącznej i stanowi 30% białek występujących w organizmie. Wchodzi w skład chrząstek, skóry, mięśni, zębów, włókien i więzadeł. Substancja jest odpowiedzialna za elastyczność, nawilżenie i gładkość skóry, odpowiada za gojenie się ran, zrastanie kości. Bez kolagenu stawy nie mogą pracować prawidłowo. Ponadto kolagen chroni wątrobę, żołądek, nerki. Produkcja kolagenu maleje wraz z wiekiem. Z tego względu najmniej mają go osoby starsze. Organizm może znaleźć się w stanie, gdy produkcja kolagenu będzie znacznie niższa niż jego produkcja – może to dotyczyć także osób młodych, jeszcze przed 30. rokiem życia. Proces redukowania kolagenu wspierają także niekorzystne czynniki zewnętrzne np. promieniowanie słoneczne, ale i stres. Jak działa kolagen na stawy? Dla stawów najważniejszy jest kolagen typu II, stanowiący główny budulec ścięgien i chrząstek. Osoby z chorobami zwyrodnieniowymi stawów często suplementują kolagen – dzięki niemu chrząstki stają się wytrzymalsze i odporniejsze na działanie czynników zewnętrznych. Co więcej, kolagen może też zmniejszać ból i złagodzić istniejące zwyrodnienia. Kuracja z zastosowaniem kolagenu na stawy zazwyczaj trwa od 3 do 6 miesięcy. Suplementacja kolagenu sprawia, że w organizmie powstaje większa ilość aminokwasów, które mogą zostać użyte zarówno do budowania stawów, jak i kości czy skóry. Jest on trawiony w przewodzie pokarmowym do wolnych aminokwasów i peptydów kolagenowych. Warto wiedzieć, że peptydy kolagenowe mają funkcję, których nie ma wiele białek. Chcesz zadbać o swoje stawy? Już dziś zamów Kolagen na stawy w płynie YANGO, który właśnie jest w promocji na Medonet Market. Z kolei produkcję kolagenu pobudzisz, stosując suplement Glukozamina + Boswellia + MSM kompleks Terranova. Kiedy należy suplementować kolagen? Suplementacja kolagenem na stawy bywa pierwszą pomocą, gdy pojawia się ból stawów, wynikający np. z nieprawidłowości w strukturach ścięgien, mięśni czy stawu. Niemniej jednak nie należy od razu sięgać po suplement, lecz skonsultować się ze specjalistą, szczególnie gdy oprócz samego bólu pojawiają się dolegliwości towarzyszące np. gorączka czy obrzęk. Po konsultacji możesz zamówić np. Kolagen 10000mg w płynie Pharmovit dostępny w opakowaniu o pojemności 500ml. Suplementy z kolagenem mogą być pomocne, lecz nie są jedyną metodą leczenia. Najwięcej korzyści z przyjmowania ich mają osoby po 50. roku życia, gdyż w ich przypadku ryzyko pojawienia się stanów zapalnych i uszkodzeń mechanicznych jest większe niż u osób młodszych. Im jest się starszym, tym mniejszą ma się gęstość kości, a to z kolei może doprowadzić do osteoporozy i pękania kości – dzięki suplementom na stawy wzmacnia się kościec. Wypróbuj Kolagen kompleks - suplement diety Panaseus, który poza kolagenem zawiera również kwas hialuronowy. Polecamy również Zestaw suplementów na co dzień - Panaseus, w którego skład wchodzą preparaty z kolagenem, na pamięć oraz na odporność, więc kompleksowo wspierają działanie organizmu ludzkiego. Kolagen na stawy dla sportowców Kolejną grupą osób korzystającą często z suplementów z kolagenem są sportowcy – w ich przypadku często dochodzi do obciążeń biomechanicznych tkanki łącznej. W odróżnieniu od osób nieuprawiających sportu na poziomie wyczynowym zawodowcy częściej zużywają chrząstki, więzadła i ścięgna. Dzięki kolagenowi możliwe jest również leczenie uszkodzeń na bieżąco. Suplementację kolagenu zaleca się kulturystom i osobom uprawiającym sporty, w których występują duże przeciążenia. Przyjmowanie takich preparatów jest polecane także osobom ćwiczącym zbyt intensywnie i przy tym odpoczywającym zbyt krótko. Z suplementów z kolagenem często korzystają także początkujący sportowcy, niemający opanowanej techniki ćwiczeń i w rezultacie częściej łapiący kontuzję. Już dziś zamów BeautyMe Health Labs - kolagen z witaminą C, który nie tylko pozytywnie wpłynie na stawy i kości, ale również na włosy, skórę i paznokcie. Dodatkowo możesz wspierać swoje stawy poprzez stosowanie odpowiednich opasek kompresyjnych. Polecamy np. Opaskę kompresyjną na staw łokciowy - łokieć tenisisty/golfisty - OS1st ES6 czarną lub cielistą. Jak wybrać kolagen na stawy? Na rynku dostępne są dwa rodzaje kolagenu – kolagen typu I i kolagen typu II. Są to podstawowe jego rodzaje. Pierwszy z nich stanowi większość białek kolagenowych i to właśnie on jest składnikiem budującym skórę, więzadła. Sprawia, że tkanka łączna jest wytrzymała. Kolagen typu II sprawia, że ścięgna są bardziej elastyczne i zaleca się go osobom, które chciałyby zwiększyć ruchomość stawów. Wśród kolagenów dużą popularnością cieszą się kapsułki z kolagenem rybim Peptan F300 mg. Kolagen rybi – popularny kolagen na stawy Wszystkie dostępne na rynku kolageny mają podobne właściwości i skład, gdyż zawierają aminokwasy, hydroksyprolinę, glicynę i prolinę. Do pozyskiwania ich używa się skór rybich. Kolagen rybi, w odróżnieniu od kolagenu pozyskiwanego ze skór bydlęcych i wieprzowych, ma rzadsze wiązania między włóknami kolagenowymi. Dzięki temu łatwiej się rozpuszcza niż pozostałe kolageny. Kolagen rybi jest skuteczniejszy niż np. kolagen wieprzowy. Ze względu na wysoki poziom rozpuszczalności nadaje się do lżejszej obróbki, a w rezultacie finalny produkt jest mniej przetworzony i przez to bardziej wartościowy niż wspomniany kolagen wieprzowy, czy kolagen ze skór bydlęcych. Popularność rybiego kolagenu wynika z tego, że w odróżnieniu od innych kolagenów zawiera wysokiej jakości białko i nie ma prionów, cząsteczek chorobotwórczych mogących narażać człowieka na chorobę Creutzfelda-Jacoba. Kolagen z ryb można stosować zarówno na stawy jak i na skórę. Wzmacnia odporność układu ruchu na kontuzje i zapobiega redukcji mazi stawowej. Według pewnej grupy badaczy kolagen rybi ma korzystny wpływ także na układ immunologiczny. Co ciekawe, wykorzystuje się go również do produkcji protez chirurgicznych i w branży fotograficznej. Kolagen z ryb dostępny jest w wersji płynnej, w kapsułkach i proszku. Zobacz ofertę kolagenów dostępną na Medonet Market. Kolagen rybi a inne kolageny na stawy Jedną z głównych zalet rybiego kolagenu jest to, że przenika do głębokich warstw skóry. To sprawia, że buduje barierę naskórkową i pobudza fibroblasty do produkcji kolagenu przez organizm. Niewielkie jest również ryzyko wystąpienia działań alergizujących, gdyż białko znajdujące się w rybim kolagenie jest czyste. Z tych powodów jest to produkt bezpieczny dla dzieci. W odróżnieniu od kolagenu wieprzowego i kolagenu ze skór bydlęcych kolagen rybi jest droższy. Wyższa cena wynika z wyższej jakości produktu i większej skuteczności. Preparat można kupić w formie suplementu diety, lecz istnieje możliwość wykonania zastrzyków kolagenowego, wprowadzającego do tkanki wysoką dawkę substancji. Kolagen na stawy – skutki uboczne Tak, jak każdy suplement diety również kolagen może powodować skutki uboczne. Pojawiają się w momencie, gdy organizm osoby przyjmującej lek wykazuje nadwrażliwość na składniki odżywcze zawarte w preparacie. Skutkami ubocznymi mogą być; zatwardzenie, bóle mięśni i stawów, kwaśny oddech. Jednak wszelkie powikłania są przeważnie spowodowane przyjęciem zbyt dużej dawki preparatu. Gdy suplementacja kolagenu zgodna z zaleceniami producenta wywołuje skutki uboczne, należy z niego niezwłocznie zrezygnować. Kolagen na stawy a glukozamina Glukozamina występuje naturalnie w ludzkim organizmie. To aminocukier, który występuje pod postacią siarczanu glukozaminy lub chlorowodorku. Jest stosowana przez wiele osób z chorobami reumatycznymi, gdyż nie wchodzi w interakcje z lekami przeciwbólowymi i steroidami. Glukozamina bierze udział w syntezie proteoglikanów, substancji budujących chrząstki stawowe, więc wspiera proces regeneracji stawów. Opinie na temat skuteczności glukozaminy w leczeniu i regeneracji stawów są podzielone. Jej zwolennicy twierdzą, że zarówno łagodzi ból, jak i leczy zwyrodnienia stawów. Z kolei przeciwnicy uważają, że jest nieskuteczna. Wciąż jednak brakuje badań, które jednoznacznie potwierdzałyby słuszność opinii jednej ze stron , choć przeprowadzano badania kliniczne, które dowiodły, że glukozamina ma korzystny wpływ na stawy. Przyczyny i skutki niedoboru kolagenu Jedną z przyczyn braku kolagenu jest niedobór witaminy C, bez której nie powstają aminokwasy budujące włókna kolagenowe. Niewystarczająca ilość kolagenu jest powodem zaniku włókien kolagenowych – odbija się to na kondycji skóry, stawów i kości. Osoby z niedoborem kolagenu mają problemy z poruszaniem się, ale też szybciej tracą włosy, które stają się przy tym łamliwe i przesuszone. Niedobór kolagenu może być uwarunkowany genetycznie, hormonalnie, ale też wywołują go stres, choroby, nadmierny wysiłek fizyczny, promieniowanie ultrafioletowe i nadmierna ekspozycja na promienie słoneczne. Na naturalną odnowę kolagenu wpływają także witaminy A, C i miedź, których wraz z upływem czasu jest w organizmie coraz mniej. Zaburzenia syntezy włókien kolagenowych sprawia, że kości stają się kruche i przez to bardziej podatne na złamania. Wynika to z odwapnienia szkieletu kostnego, składającego się w przewadze z kolagenu i kolagenu połączonego z wapniem i fosforem. Niedobór kolagenu opóźnia regenerację chorych tkanek i zmniejsza aktywność enzymów wywołujących stan zapalny i ból reumatyczny. Jak uzupełnić kolagen? Najwięcej kolagenu znajduje się w galarecie rybnej, owocowej. Zawierają go także podroby np. serca i wątróbki, wywar z kurzych łapek, salceson, golonka, chrząstki rekina. By pobudzić produkcję substancji, powinno się jeść wymienione produkty spożywcze kilka razy w tygodniu. Osobom, które nie chcą spożywać aż tylu tłustych potraw, zaleca się suplementację kolagenu. Niedobór kolagenu można uzupełnić także dzięki zapewnieniu sobie codziennej dawki ruchu. Produkcję składnika stymuluje bieganie i spacery, mające korzystny wpływ na stawy i dotleniające organizm – należy jednak ćwiczyć z umiarem, stosownie do sił fizycznych. Niedobór kolagenu można także uzupełnić przez stosowanie kosmetyków go zawierających. Przykładem suplementu z kolagenem są kapsułki z kolagenem rybim Peptan F 300 mg, które możesz zamówić online. Wspierająco na produkcję kolagenu działa za to preparat Solgar 7 z witaminą C i kompleksem składników wspierających stawy oraz kości. Wypróbuj też preparaty marki Intenson: kolagen morski w tabletkach 45g, kolagen z witaminą C w proszku, kolagen z witaminą C i kwasem hialuronowym w proszku, kolagen + witamina C - kolagen dla sportowców w tabletkach, kolagen morski z kwasem hialuronowym i witaminą C w tabletkach. kolagen stawy łokciowe stawy kolanowe kolagen na stawy sportowcy włókna kolagenowe maź stawowa bólw kręgosłupa zesztwynienie stawów bóle kości starzenie się suplementy z kolagenem witamina A witamina c witamina E dieta Endoproteza stawu kolanowego - rodzaje, następstwa wszczepienia, rehabilitacja Jarosław Kaczyński przeszedł zabieg wszczepienia endoprotezy stawu kolanowego. Jak podaje Polsat News, prezesa PiS czeka teraz rehabilitacja. Na czym polega ten... Staw łokciowy - budowa, przyczyny bólu, leczenie W dzisiejszych czasach przy dużej popularności aktywności fizycznej jesteśmy narażeni na liczne drobne i poważniejsze urazy. Jednym z nich są problemy ze stawem... Zwichnięcie stawu łokciowego Drugie co do częstości występowania zwichnięcie stawowe, po zwichnięciu stawu ramiennego. Najczęściej zdarza się przy upadku na wyprostowaną rękę. Tadeusz Niedźwiedzki Dieta na stawy Zmniejszająca się sprawność stawów może objawiać się w postaci utrudnionej ruchliwości. Może to dotyczyć nawet najbardziej aktywnych. Wczesna profilaktyka... Este Synergy - skład, właściwości, stosowanie, środki ostrożności Este Synergy jest suplementem diety, który jest przeznaczony dla osób dorosłych. W jego składzie można znaleźć zarówno kolagen, kwas hialuronowy, jak i witaminy i... Marta Pawlak | Onet. Jak dbać o stawy Nasze stawy pracują ciężko i prawie bez żadnych przerw. Dlatego często są przeciążone i bolą. Zobacz, jak można uniknąć problemów ze stawami i długo cieszyć się... W artykule omówiono zastosowanie kolagenu w iniekcjach okołokręgowych wykonywanych pod kontrolą ultrasonografii – okołokorzeniowych i okołostawowych oraz sposoby infiltracji tkanek miękkich okołokręgowo bez kontroli obrazowej. Spektrum omawianych przypadków to dyskopatia, zmiany zwyrodnieniowe stawów, stenoza kanału kręgowego oraz zespoły przeciążeniowe. W artykule zaprezentowano technikę iniekcji, algorytmy dawkowania oraz opieki nad pacjentem. R e k l a m aPOLECAMY Kolagen stanowi podstawowy i wszechobecny budulec wszystkich tkanek ludzkiego ciała. Jest podstawowym składnikiem błon komórkowych i szkieletu komórkowego, osnową dla całego systemu powięziowego, który w szerokim ujęciu stanowi spoiwo komórek wszystkich innych układów i narządów [1]. W zależności od pełnionych funkcji kolagen różni się swoją mikroskopową budową – zapewniając elastyczność skórze, sprężystość ścięgnom, odporność kościom, przezierność rogówce oraz wytrzymałość więzadłom i torebkom stawowym. Jednak podstawowa struktura biochemiczna kolagenu jest stała – to łańcuchy białkowe utworzone z 19 aminokwasów, splatające się w kształcie potrójnej helisy, które są połączone z cząsteczkami glukozy i galaktozy, tworząc podstawową jednostkę włókna kolagenowego, czyli tropokolagen. Te trzy łańcuchy polipeptydowe są skręcone w ciasną spiralę. Są one stabilizowane słabymi wiązaniami wodorowymi. Wiązania te dają kolagenowi szczególne właściwości – wytrzymałość i odporność na rozciąganie i ściskanie, przy jednoczesnej elastyczności. Kolagen znajduje się w stanie ciągłej wymiany w procesie degradacji i syntezy. Udowodniono, że procesy zwyrodnieniowe tkanek i procesy starzenia są w znacznym stopniu pochodną degradacji kolagenu, jako zaburzonej architektury włókien, ich przyspieszonego rozpadu oraz niewystarczającej syntezy de novo, a jednym z czynników rokowniczych jest obserwacja produktów jego rozpadu [2, 3]. W zakresie kręgosłupa kolagen jest podstawowym składnikiem krążka międzykręgowego, chrząstki szklistej stawów międzykręgowych, a także więzadeł okołokręgowych i powięzi mięśni przykręgowych. Podlegając degradacji, naraża te elementy na wystąpienie przedwczesnych zmian zwyrodnieniowych i deformacji usidlających z kolei struktury układu nerwowego. Degradacja kolagenu w obrębie krążka międzykręgowego doprowadza do delaminacji i pękania pierścienia włóknistego oraz dehydratacji jądra miażdżystego na skutek deformacji sieci kolagenowej jądra. W ślad za tym dochodzi do sklerotyzacji płytki granicznej trzonów kręgowych i zaburzenia dyfuzji płynów w strefie granicznej krążka. Nasilone przeciążenia związane z brakiem amortyzacji i stabilności powodują przeniesienie niefizjologicznie dużych obciążeń na kolumnę stawową i uszkodzenie kolagenu chrząstki stawowej, której substancja podstawowa zawiera przecież kolagen. W procesach zwyrodnieniowych chrząstki kolagen traci prawidłową architekturę włókien, skracają się łańcuchy tworzące poszczególne włókna i przybywa produktów jego rozpadu, stąd powierzchowne złuszczenia i fibrylacje chrząstki będące konsekwencją pękania powierzchownie położonych włókien kolagenowych i głębokie szczeliny stanowiące skutek załamania wsporników dla pionowych układów kolumn komórek chrzęstnych w warstwie podstawnej na skutek zwiększonej aktywności kolagenazy [4]. W układzie więzadłowo-torebkowym kręgosłupa degradacja kolagenu przyjmuje rozległe spektrum patologii od niestabilności związanej z niewydolnością systemu więzadłowego do zapewnienia prawidłowych punktów podparcia i kontaktu stawowego czy też odporności na siły grawitacyjne po densyfikacje i przesztywnienia jednostek ruchowych i warstw powięziowych. Wielokrotnie te dwa odmienne mechanizmy uszkodzeń przebiegają równolegle. Uszkodzenia pierścienia włóknistego krążka międzykręgowego objawiające się szczelinowaniem w kolejnych jego warstwach skutkują niestabilnością jądra miażdżystego krążka i przeniesieniem sił kompresyjnych na kolumnę stawową. Powoduje to densyfikację torebek stawowych oraz więzadeł kolumny stawowej i tylnej kręgosłupa próbujących powstrzymać niefizjologiczne obciążenia powierzchni stawowych. Powoduje to hipertrofię i pogrubienia torebek stawowych, więzadła żółtego, a także modelowanie powierzchni stawowych, które stopniowo po fazie niestabilności może dawać objawy stenozy centralnej lub zachyłkowej kanału kręgowego [5, 6]. W obrębie trzonów kręgowych degeneracja włókien kolagenowych objawia się zaburzeniem architektury beleczek kostnych (zawierających istotne ilości kolagenu), sklerotyzacją płytek granicznych i pogrubieniem nasad łuków. Wzdłuż wektorów trakcji powstawać będą zmiany wytwórcze w postaci osteofitów i syndesmofitów, w miejscach dominacji sił kompresji mamy do czynienia z plastycznym modelowaniem kości pod wpływem powtarzanych mikrourazów z jednoczesną kondensacją komponenty mineralnej, co objawiać się będzie nadmierną sztywnością warstwy podchrzęstnej widoczną w obrazach rentgenowskich (RTG) jako tzw. sklerotyzacja podchrzęstna [7, 8]. W układzie nerwowym podkreśla się wzajemną relację między jakością osłonek nerwowych, elastyczności i uwodnienia endo-, epi- i perineurium zawierających znaczne ilości kolagenu a szybkością przewodnictwa impulsów nerwowych. Zmiany jakości kolagenu wewnątrz włókien nerwowych sprzyjają ektopowym wyładowaniom i sensytyzacji obwodowej, a densyfikacja ścian naczyń odżywczych nerwów (vasa nervorum) dodatkowo wpływa negatywnie na metabolizm komórek Schwanna, prowadząc do odcinkowej demielinizacji. W obrębie kręgosłupa zwłóknienia i zbliznowacenia osłonek mielinowych dotyczą korzeni na wyjściu z otworów międzykręgowych, usidlenia związane z densyfikacją powięziową zaś dotyczą gałązek przyśrodkowych unerwiających stawy międzykręgowe, a także gałązek skórnych grzbietowych przebijających się przez gęsto utkaną powięź piersiowo-lędźwiową [9]. Wydaje się, więc że dostarczanie kolagenu z zewnątrz jako substratu do syntezy nowych łańcuchów może opóźniać zachodzące nieuchronnie procesy degeneracyjne poprzez przełamanie nierównowagi rozpad – synteza. Doraźnie, poprzez poprawę stabilności aparatu więzadłowego przyczynić się może do zmniejszenia dolegliwości wynikających z nadmiernego pobudzania mechanoreceptorów, które – jak wiadomo – mogą ulegać modyfikacji i przesyłać informację bólową. Dlatego też efekt neuromodulacyjny kolagenu tłumaczyć można wyciszaniem ektopowych wyładowań w zwojach grzbietowych nerwu rdzeniowego i na poziomie interneuronów rdzenia ze stref nadmiernie pobudzanych mechanoreceptorów w obecności mikroniestabilności kręgosłupa. Mechanizm potwierdza też obserwacja praktyczna. Otóż efekt terapeutyczny kolagenu następuje z pewnym opóźnieniem i po wysyceniu dawki, co może być związane z czasem potrzebnym na przebudowę włókien (zanik niestabilności) i na wygaśnięcie nieprawidłowej aferencji z obwodu do rdzenia. Po przebytych urazach i mikrourazach przeciążeniowych podaż kolagenu jest potrzebna zarówno w fazie ostrej (naprawczej), gdy fibroblasty pobudzone po urazie czy przeciążeniu tkanki zaczynają syntezować nowe włókna kolagenowe, odbudowując macierz chrząstki, błony komórkowe i tkankę łączną w przestrzeni zewnątrzkomórkowej, jak i w fazie regeneracyjnej, kiedy włókna kolagenowe modelują bliznę, rozprzestrzeniając się według linii sił indukowanych podczas procesu rehabilitacji. W praktyce autora zastosowano kolagen rozpuszczalny pochodzenia wieprzowego oferowany przez koncern Guna (producent Collagen Medical Device MD, certyfikat ISO 9001). W zależności od miejsca przeznaczenia do bazowego produktu dodawane są składniki pochodzenia naturalnego, takie jak zioła (rododendron, arnica, colocynthis, hypericum), witaminy (witamina C i grupa witamin B) oraz składniki mineralne (fosforan wapnia, kwas cytrynowy), stąd nazwy Collagen Neck, Lumbar, Neural itp. Produkt dostępny jest w ampułkach i fiolkach w formie rozpuszczalnej, w objętości płynu 2 ml, a mechanizm działania opisywany w materiałach opiera się na efekcie bariery, działaniu smarującym, wsparciu mechanicznym i tu kolagen może być również nośnikiem dla podawania innych produktów leczniczych. Częstotliwość iniekcji sugerowana przez producenta to 1–2 tygodniowo, a liczba wstrzyknięć od 5 do 10 w zależności od przebiegu terapii. Możliwa jest nadwrażliwość na składnik leku, dlatego też u pacjentów szczególnie podatnych na reakcje alergiczne sugeruje się wykonanie iniekcji śródskórnej jako próby uczuleniowej. Praktyka terapii kolagenowej W praktyce autora okołokręgowe iniekcje kolagenowe wykonywane były okołokorzeniowo lub okołostawowo, zawsze pod kontrolą ultrasonografii (USG), a także podskórnie i podpowięziowo – pod kontrolą palpacyjną. W przypadku wstrzyknięć pod kontrolą USG stosowano technikę in-plane (w płaszczyźnie ultradźwięków), gdzie igła wprowadzana jest od strony krótkiego wymiaru sondy lub out-plane (poza płaszczyzną ultradźwięków), gdzie igła wprowadzana jest od strony długiego wymiaru sondy. Zaletą pierwszej techniki jest zachowanie pełnej kontroli pozycji igły od momentu przebicia skóry, aż do osiągnięcia celu, przez co metoda ta zapewnia znacznie lepszą precyzję iniekcji, ale za cenę stosunkowo długiej drogi dla igły. W metodzie out-plane igła zmierza na spotkanie z płaszczyzną ultradźwięków i jest wprowadzana pod określonym kątem zależnie od głębokości położenia celu. Zaletą jest krótsza droga igły, ale poważną wadą trudność kontroli końcówki igły, co w przypadku drobnych struktur docelowych jest niezmiernie ważne (zdj. 1, 2). W związku z powyższym technikę in-plane najczęściej stosuje się w iniekcjach okołokorzeniowych, gdzie potrzebna jest precyzyjna lokalizacja końcówki igły, a technikę out-plane we wstrzyknięciach okołostawowych, gdzie potrzebne jest maksymalne skrócenie drogi podania, zwłaszcza gdy istnieje konieczność podania leku na kilka sąsiednich stawów z jednego wkłucia skórnego. Iniekcje w odcinku szyjnym Szczególne środki ostrożności obowiązują w podaży leku okołokorzeniowo w odcinku szyjnym. Wobec ryzyka uszkodzenia korzenia lub tętnicy kręgowej konieczna jest bardzo precyzyjna lokalizacja końcówki igły – dlatego też technika in-plane w iniekcjach okołokorzeniowych jest metodą z wyboru. W praktyce autora w odcinku szyjnym stosowane są zazwyczaj preparaty Collagen Neck i Neural w proporcjach 1:1 w przypadku iniekcji okołostawowych (technika out-plane) i Collagen Neural w przypadku wstrzyknięć okołokorzeniowych (technika in-plane). Wstrzyknięcia wykonywane są 1–2 razy w tygodniu w serii od 5 do 10 iniekcji w zależności od postępu terapii. Po iniekcji pacjent obserwowany jest przez 10 min w pozycji leżącej, a po upewnieniu się, że dobrze zniósł iniekcję, opuszcza klinikę, najlepiej przy pomocy osoby towarzyszącej (ważne szczególnie u pacjentów w podeszłym wieku). Iniekcja okołostawowa w odcinku szyjnym Pacjent w pozycji leżącej na boku, podparcie odcinka szyjnego profilowaną poduszką. Po dezynfekcji pola i zabezpieczeniu sondy liniowej USG osłonką jednorazową identyfikowany jest poziom iniekcji, licząc od I żebra. Sonda utrzymywana jest w ręce dominującej, druga ręka po wprowadzeniu igły w centralnym polu obrazu techniką out-plane, a obraz USG jest skanem podłużnym kolumny stawowej. Po oparciu igły na kolumnie stawowej podający lek dokonuje próbnej aspiracji. Po negatywnym jej wyniku powoli pod kontrolą USG podawany jest lek, który rozprzestrzenia się wzdłuż obrysów kolumny stawowej dogłowowo i doogonowo, obejmując zazwyczaj dwa sąsiednie poziomy. Istnieje możliwość zmiany pozycji igły poprzez nachylenie jej kąta dogłowowo lub doogonowo bez jej całkowitego wycofania, tak aby poszerzyć obszar rozprzestrzeniania infiltracji lekiem (zdj. 3). Iniekcja okołokorzeniowa w odcinku szyjnym Pacjent w pozycji leżącej na boku, podparcie odcinka szyjnego profilowaną poduszką. Po dezynfekcji pola i zabezpieczeniu sondy liniowej USG osłonką jednorazową, identyfikowany jest poziom iniekcji, licząc od I żebra. Uchwyt sondy USG zmienia się w zależności od strony, po której wykonuje się iniekcję. Sonda utrzymywana jest przez rękę lewą dla prawej strony szyi i odwrotnie, gdyż igła prowadzona jest od strony przedniej w kierunku guzka większego wyrostka poprzecznego, a obraz w USG jest w tym przypadku poprzecznym skanem tylko jednego segmentu. Wprowadzając igłę na spotkanie z guzkiem tylnym wyrostka poprzecznego, należy znaleźć stabilne oparcie na jego powierzchni i po dokonaniu negatywnej aspiracji powoli podawać lek. W obrazie USG widoczne jest jego rozprzestrzenianie w kierunku przyśrodkowym, a więc w stronę zachyłka korzeniowego. W żadnym przypadku nie należy dążyć do kontaktu igły z samym korzeniem ani przekraczać linii guzka tylnego wyrostka poprzecznego. W pierwszym przypadku grozi to zranieniem korzenia, w drugim tętnicy kręgowej (zdj. 4). Iniekcje w odcinku piersiowym W praktyce autora w odcinku piersiowym stosowane są zazwyczaj preparaty Collagen Neural i Muscle w proporcjach 1:1 w przypadku iniekcji okołostawowych stawów międzykręgowych (technika out-plane) i w proporcji 2:1 w przypadku iniekcji okołokorzeniowych stawów żebrowo-poprzecznych (technika in-plane). Wstrzyknięcia wykonywane są 1–2 razy w tygodniu w serii 5–8 iniekcji w zależności od postępu terapii. Po iniekcji pacjent obserwowany jest przez 10 min w pozycji leżącej, a po upewnieniu się, że dobrze zniósł iniekcję, opuszcza klinikę, najlepiej przy pomocy osoby towarzyszącej (ważne szczególnie u pacjentów w podeszłym wieku). Iniekcja stawów międzykręgowych w odcinku piersiowym Pacjent w pozycji leżącej na brzuchu. Po dezynfekcji pola i zabezpieczeniu sondy USG convex (głębsza penetracja ultradźwięków) osłonką jednorazową identyfikowany jest poziom iniekcji, licząc od I lub XII żebra w zależności od obszaru zainteresowania. Sonda utrzymywana jest w ręce dominującej, druga ręka po wprowadzeniu igły w centralnym polu obrazu techniką out-plane, a obraz USG jest skanem podłużnym kolumny stawowej. Po oparciu igły na kolumnie stawowej podający lek dokonuje próbnej aspiracji. Po negatywnym jej wyniku powoli pod kontrolą USG podaje lek, który rozprzestrzenia się wzdłuż obrysów kolumny stawowej dogłowowo i doogonowo, obejmując zazwyczaj dwa sąsiednie poziomy. Istnieje możliwość zmiany pozycji igły bez jej całkowitego wycofania, tak aby poszerzyć obszar rozprzestrzeniania infiltracji lekiem. Należy pamiętać o kącie nachylenia powierzchni stawowych w odcinku piersiowym, co wymusza prowadzenie igły z zapasem skóry i pod kątem ok. 60–70 stopni do powierzchni skóry (zdj. 5). Iniekcja stawów żebrowo-poprzecznych w odcinku piersiowym Pacjent w pozycji leżącej na brzuchu. Po dezynfekcji pola i zabezpieczeniu sondy liniowej USG osłonką jednorazową identyfikowany jest poziom iniekcji, licząc od I lub XII żebra w zależności od obszaru zainteresowania. Sonda utrzymywana jest w ręce dominującej, druga ręka wprowadza igłę dość stycznie do powierzchni skóry od boku na kierunku szczeliny stawu żebrowo-poprzecznego techniką in-plane. Obraz USG jest skanem podłużnym żebra na jednym poziomie, obejmuje staw żebrowo-poprzeczny. Po oparciu igły na stawie i próbnej aspiracji powoli pod kontrolą USG podawany jest lek, który rozprzestrzenia się wzdłuż obrysów żebra i wyrostka poprzecznego. Należy pamiętać o bliskości opłucnej i przestrzeni przykręgowej w odcinku piersiowym i potencjalnym ryzyku jej nakłucia, dlatego też w płaszczyźnie ultradźwięków nie powinna być ona widoczna (zasłonięta przez żebro i wyrostek poprzeczny; zdj. 6). Iniekcje w odcinku lędźwiowym W praktyce autora w odcinku lędźwiowym stosowane są zazwyczaj preparaty Collagen Neural i Lumbar w proporcjach 1:1 w przypadku iniekcji okołostawowych stawów międzykręgowych (technika out-plane) i w proporcji 2:1 w przypadku iniekcji okołokorzeniowych (technika in-plane). Wstrzyknięcia wykonywane są 1–2 razy w tygodniu w serii od 5 do 10 iniekcji w zależności od postępu terapii. Po iniekcji pacjent obserwowany jest przez 10 min w pozycji leżącej, a po upewnieniu się, że dobrze zniósł iniekcję, opuszcza klinikę, najlepiej przy pomocy osoby towarzyszącej (ważne szczególnie u pacjentów w podeszłym wieku). Iniekcja stawów międzykręgowych w odcinku lędźwiowym Pacjent w pozycji leżącej na brzuchu, konieczne jest zniesienie lordozy lędźwiowej poduszką lub łamanym stołem. Po dezynfekcji pola i zabezpieczeniu sondy USG convex (głębsza penetracja ultradźwięków) osłonką jednorazową, identyfikowany jest poziom iniekcji, licząc od stawu krzyżowo-biodrowego. Sonda utrzymywana jest w ręce dominującej, druga ręka po wprowadzeniu igły w centralnym polu obrazu techniką out-plane, a obraz USG jest skanem podłużnym kolumny stawowej. Po oparciu igły na kolumnie stawowej podający lek dokonuje próbnej aspiracji. Po negatywnym jej wyniku powoli pod kontrolą USG podawany jest lek, który rozprzestrzenia się wzdłuż obrysów kolumny stawowej dogłowowo i doogonowo, obejmując zazwyczaj dwa sąsiednie poziomy. Istnieje możliwość zmiany pozycji igły bez jej całkowitego wycofania poprzez nachylenie jej dogłowowo lub doogonowo, tak aby poszerzyć obszar rozprzestrzeniania infiltracji lekiem. Igła prowadzona jest prawie pionowo przy ścianie sondy USG na spotkanie wypukłości wyrostka stawowego (zdj. 7). Iniekcja okołokorzeniowa w odcinku lędźwiowym Pacjent w pozycji leżącej na brzuchu, konieczne jest zniesienie lordozy lędźwiowej poduszką lub łamanym stołem. Po dezynfekcji pola i zabezpieczeniu sondy USG convex (głębsza penetracja ultradźwięków) osłonką jednorazową, identyfikowany jest poziom iniekcji, licząc od stawu krzyżowo-biodrowego. Sonda utrzymywana jest zależnie od strony wstrzyknięcia. Przez prawą rękę dla lewej strony kręgosłupa i iniekcja prowadzona jest przez rękę lewą i odwrotnie dla strony przeciwnej. Igła wprowadzana jest skośnie z zapasem skóry techniką in-plane od strony bocznej do przyśrodkowej na punkt kostny będący połączeniem ściany bocznej wyrostka stawowego i wyrostka poprzecznego danego segmentu (miejsce przebiegu gałązki stawowej). Po osiągnięciu kontaktu kostnego należy skierować końcówkę igły nieznacznie dogłowowo, aby zejść pod staw w kierunku zachyłka korzeniowego. Obraz USG jest początkowo skanem poprzecznym kolumny stawowej z wyrostkiem poprzecznym, a następnie po minięciu wyrostka poprzecznego zachyłek korzeniowy pojawi się na poziomie węziny łuku kręgowego. Po próbnej aspiracji i negatywnym jej wyniku powoli podawany jest lek, jednak w odróżnieniu od odcinka szyjnego jego bezpośrednia wizualizacja jest rzadko możliwa. O osiągnięciu celu informuje zazwyczaj pacjent odczuwający strumień leku jako promieniowanie bólu korzeniowego, w związku z czym lek należy podawać bardzo powoli, nie wywołując niepotrzebnego ciśnienia w zachyłku i natychmiast cofając igłę, kiedy ból gwałtownie narasta, a ciśnienie tłoczka jest zbyt duże (ryzyko podania dokorzeniowego; zdj. 8). Iniekcje bez kontroli ultrasonografu Iniekcje bez kontroli USG w rejonie okołokręgowym dotyczą zazwyczaj techniki podskórnej i podpowięziowej. Lek podawany jest wielopunktowo w miejscach nadmiernej wrażliwości palpacyjnej i wygórowanego napięcia mięśniowego w bardzo niewielkich porcjach (0,5 ml). Praktyka wykazuje, że tak wydawałoby się niespecyficzne i nieprecyzyjne podanie leku wcale nie zmniejsza jego skuteczności w zespołach bólowych pochodzenia przeciążeniowego z komponentą napięciową. Leczenie prowadzone jest w seriach nawet 10–12 wstrzyknięć podawanych 1–2 razy w tygodniu, z zastosowaniem jednorazowo nawet 5–6 punktów nakłucia i wykorzystaniu jednorazowo 2–3 ampułek leku. W tej technice można podawać mieszanki leków powyżej opisanych z preparatem Collagen Tissue, w celu osiągnięcia efektu podobnego jak przy proloterapii. Technika sprzężona jest wówczas z wielokrotnym nakłuciem powięzi z jednego punktu skórnego i promienistą infiltracją leku na pewnym obszarze. Wskazania do tego typu iniekcji to punkty spustowe, densyfikacje powięziowe, zrosty na wyjściu gałązek skórnych grzbietowych oraz przewlekłe napięciowe bóle kręgosłupa. Podsumowanie Okołokręgowe iniekcje kolagenowe mogą stanowić cenne uzupełnienie arsenału środków leczenia zachowawczego zespołów bólowych kręgosłupa, zwłaszcza na podłożu zwyrodnieniowo-przeciążeniowym. Zaletą leku jest jego bezpieczeństwo – nie istnieje praktycznie ryzyko przedawkowania, nie występują typowe dla leków steroidowych efekty uboczne, takie jak zwyżka ciśnienia tętniczego, rumień twarzy czy hiperglikemia. Lek tolerowany jest dobrze, a do bardzo rzadkich należą reakcje uczuleniowe – w praktyce autora nigdy się nie zdarzyły na kilkaset podań. Należy pamiętać, że pełny efekt terapii obserwowany jest zazwyczaj z pewnym opóźnieniem (kilka tygodni) i warto uprzedzić o tym pacjenta. W praktyce autora efekt przeciwbólowy osiągany po całej serii na poziomie 50-procentowej redukcji dolegliwości uznawany jest za zadowalający i zazwyczaj przez następne kilka tygodni pacjent obserwuje spontaniczne wycofywanie bólu. Następna seria ordynowana jest po dwóch miesiącach od poprzedniej, jeżeli wymaga tego sytuacja. Lek wykorzystywany może być w monoterapii lub jako uzupełnienie innych terapii do łagodzenia szczątkowych dolegliwości po wykonanych zabiegach miniinwazyjnych leczenia bólu, takich jak dyskoliza ozonowa, kriolezja czy termolezja. Piśmiennictwo Paoletti S. Faszien: Anatomie, Strukturen, Techniken, Spezielle Osteopathie. Urban & Fischer, München 2001. Garnero P., Delmas Biomarkers in osteoarthritis. Curr Opin Rheumatol 2003; 15 (5): 641–646. Sharif M., Kirwan J., Charni N. i wsp. A 5-yr longitudinal study of type IIA collagen synthesis and total type II collagen degradation in patients with knee osteoarthritis –association with disease progression. Rheumatology (Oxford) 2007; 46 (6): 938–943. Billinghurst Dahlberg L., Ionescu M. i wsp. Enhanced cleavage of type II collagen by collagenases in osteoarthritic articular cartilage. J Clin Invest 1997; 99 (7): 1534–1545. Gruber Hanley Jr. Ultrastructure of the human intervertebral disc during aging and degeneration: comparison of surgical and control specimens. Spine (Phila Pa 1976) 2002; 27 (8): 798–805. Roughley Biology of intervertebral disc aging and degeneration: involvement of the extracellular matrix. Spine (Phila Pa 1976) 2004; 29 (23): 2691–2699. Burr Anatomy and physiology of the mineralized tissues: role in the pathogenesis of osteoarthrosis. Osteoarthritis Cartilage 2004; 12 Suppl A: S20–S30. Burr The importance of subchondral bone in osteoarthrosis. Curr Opin Rheumatol 1998; 10 (3): 256–262. Pham K., Gupta R. Understanding the mechanisms of entrapment neuropathies. Review article. Neurosurg Focus 2009; 26 (2): E7. Regeneracja stawu biodrowego Specjalna budowa stawu biodrowego pozwala na wykonywanie szerokiego zakresu ruchu. Staw biodrowy odpowiada za wykonywanie ruchów prostowania, zginania, odwodzenia, przywodzenia, rotacji zewnętrznej i wewnętrznej oraz obwodzenia. Aby zadbać o dobra kondycję stawu biodrowego, warto zastosować suplementację diety odpowiednio dobranym preparatem na stawy. Preparat mogą zażywać osoby, u których z wiekiem zmniejsza się poziom mazi stawowej, które są w trakcie rehabilitacji, po urazach narządów ruchu, czy też osoby, które uprawiają sport wyczynowo.

wstrzykiwanie kolagenu w staw biodrowy